SHQIPTARI I LISECIT E MBRONTE PALLATIN E NJË HEROI TË SHENJTË

Një duzinë kilometrash.në periferi të Bukureshtit, nw njw zonw tw bukur turistike, gjendet Pallati i Konstantin Brënkoveanut. Godina ka pamjen e një muzeu kombëtar, me lulishte e ujëra të kristalta përreth. Një nga rojtarët e këtij objekti me vlerë kombëtare, ka qenë edhe shqiptari i Lisecit të Tetovës, Refet Kadriu, i konsideruar në literaturën shkencore si “arnauti i fundit i Rumanisë”, që ka ushtruar profesionin fisnik të rojes, deri para disa vitesh, kur qe pensionuar. Nga ana e anëtarëve të familjes së tij, kuptojmë se aq i besueshëm ish malësori i Sharrit, saqë autoritet e Pallatit, qysh në kohën e Çausheskut, i dhanë një parcelë dhe leje për të ngritur shtëpi, në oborrin e muzeut. Xha Refet jetoi deri para dy vitesh. Aty ka mbetur tani e veja e tij, Maria, që e kalon pleqërinë, në shoqëri të fqinjëve dhe të kujtimeve mbi jetën e lumtur, në krahët e një shqiptari të fuqishëm.

 “Buri im erdhi në Rumani në moshën 16 vjeçare. Së pari u vendos te daja i tij :Kadri Refet Ramadani, në komunën Balaçiu. Kemi dy fëmijë: Asllanin (i lindur më 1955) dhe Hatixhen (1956). Edhepse është femër, për Hatixhen mund të themi se është kavaler i vuajtjeve dhe sukseseve. Për të shpëtuar nga varfëria e sistemit çaushist, para njëzet vitesh, merr lejen për të vizituar farefisin në Stamboll, dhe prej atje, në vend që të kthehet në Bukuresht, ua mbath këmbëve për në Amerikë”.  Derisa ish i ri, babai i saj, e braktis nënshtetësinë jugosllave, për ta përfituar në vitin 1959, nënshtetsinë shqiptare dhe një pasaportë konzullare (nr.745), nga ana e Ambasadës Shqiptare në Bukuresht. Shtëpinë e tij nnë Mogoshoajë, rregullisht e frekuentonte farefisi me prejardhje nga Liseci, si dhe diplomatë shqiptarë e dashamirë rumunë. Aq shumë e donte vendlindjen, saqë disa javë para se të japë frymën e fundit, i thoshte shoqes: “Haj së merxhem akasa!” (Eja të shkojmë në shtëpi!), duke shtuar: Dua të shkoj atje ku kam lindur! Dua ta shoh Ramizin, dua ta shoh motrën time, Nebiun dhe djemtë e tij, që janë rritur si lisa!”. Pastaj,  ashtu I zalisur nga sëmurja, shtonte: “Më presin do njerëz te mahalla e Gjokës. Di marrëm kolt ene shkojm për dru!”.

Ja kështu e ka mërgimi, kartografinë e përmallimit. Shqiptarët janë të etshëm, për muhabet dhe qerasje, na thot djali i tij, inzhenier Asllani. “Më ka marrë malli ta shoh hijen e manit në obor të shtëpisë!”, i shkruante para 30 vitesh, Jusuf Hamzai nga Bukureshti,  vëllaut të vet në në Siniçan të Tetovës. Edhe axha Refet, digjej nga përmallimi për ta parë vendlindjen. Dhe i përmendte, para se të japë frymën e fundit, emrat e Hashimit, Enverit, Fatimes, Hamdies, Nazmijes, pjestarë këto të familjes patriotike të Daut Memishit nga Sllatina. Përmallimi i shqiptarëve të Sllatinës për vendlindjen , është poashtu i pakufishëm dhe i papërshkrueshëm. Jo artikuj apo fejtone mund të shkruhen për këtë familje fisnike, edhe kjo me prejardhe nga Liseci, por libra të tërë. Merre me mend: Njëmijë km.larg vendlindjes, diku në pllajet e Sllatinës, mes Danubit dhe Transilvanisë, na qenka një shpat i ngjashëm me shpatijet e Lisecit. Dhe sa herë që i kaplonte malli ndaj ndaj vendlindjes së prindërve të tyre, që ende s’e kishin parë, shqiptarët e Sllatinës,  delnin të dielave në piknik, niseshin rrugës me ngazëllim, gjoja se me të vërtetë do të shkojnë ta shohin Lisecin.

Xha Refetin dhe këtë familje të madhe, punëtore, fisnike e patriotike, e kanë vizituar para 30 vitesh, edhe prof. Burhan Skënderi, si dhe vëllau i tij, Jahiu, skijator i famshëm dhe ishkampioni ballkanik i rrëshqitjes. Në mesin e shqiptarëve të Sllatinës, në një fotografi, gjendet edhe Refet Kadriu, pranë shoqes së tij. Në shpinë të saj, shquhet teksti i shqiptarit të hatashëm, Daut Memishit, krijuesit të familjes më të madhe të shqiptarëve të Rumanisë: “Në shenjë kujtimi. Dita e sotme ka qenë dita më e bukur e jetës sime. Një ditë që do të mbetet e paharruar.Me dashuri të zjarrtë, për më të dashurit që kemi. Daut Memishi, Sllatinë”, 23 Tetor 1953”.

Mbrojtja e Kosovës në Bukuresht

                Ndjenja e atdhedashurisë së axhës Refet, ishte e një intenziteti të lartë. Kemi patur fatin ta njohim, para se të biem në kthetrat e persekutimit. Sa herë që shqiptarët binin viktimë e terrorit komunist, ai shprehte revoltën e vet dhe s’duronte dot pa ia treguar çdokujt Zërin e popullit me artikullin “Terrori rankoviçian maqedonas”. Kanë kaluar 30 vjet që nga ajo kohë dhe traumat e shqiptarëve, posa kanë filluar të kalojnë. Ja, në momentin e redaktimit të këtij portreti (13 qershor 2002), zemra na bëhet mal kur dëgjojmë në valët e Radio Bukureshtit, lajmin mbi jehonën që ka bërë dëshmia kundër Millosheviqit, e gjeneralit gjerman, Klaus Newmann, i cili diti ta demaskojë kryekriminelin e njerëzimit, për planet që kish kurdisur ky, qysh në vitin 1998, për likuidimin e shqiptarëve të Kosovës. Ngazëllimin tonë për daljen e së vëretës në shesh, edhe në këtë pjesë të infektuar deri dje nga propagnadat djallëzore të Begoradit, e arsyetojmë me artikujt e botuar përgjatë viteve 1989-1999, për të cilat shpresojmë se një ditë., do ta shohin dritën e botimit, në kuadrin e libri: Mbrojtja e Kosovës në Bukuresht.

Asllani është inzhenier. Ka një të shkuar të traumatizuar si pasojë e persekutimeve nga ana e autoriteteve, për shkak të motrës së ikur në Amerikë, Dhe ka një familje simpatike: dy vajza (Hatixhen dhe Nadian), si dhe bashkëshorten Elena: ruse përnga nëna, rumune përnga babai. Së bashku me shoqen, punojnë në një ndërmarrje, në skajin tjetër të Bukureshtit. Nga e ëma ka trashëguar shpirtmirësinë, ndërsa nga i ati ka përfituar karakterin e shpirtit shqiptar: nderin, guximin dhe besnikërinë. Në kohën kur i vizituam,  para disa vitesh, e ndjenin veten të harruar nga ana e Ambasadës Shqiptare. Familje të këtilla, kanë krijuar përshtypjen se më shumë kujdes për diasporën kishin  ambasadat e Enverit se sa këto të periudhës postenveriste. I këtillë është fati i Shqipërisë së krasitur e të dobët: e paaftë për ta bërë atë që e bëjnë ambasadat e huaja për sivëllezërit e vet, ngado që janë.

Kështu e ka mentaliteti bolshevik i diplomatëve të trembur nga rregulloret rigoroze të ministrisë. I atyre që nuk kanë guximin t’ia bëjnë të ditur ministrisë se filan drejtori i ministrisë së mbrojtjes, që ka studjuar në botën e jashtme, është antishqiptar i përbetuar, apo filan  metropola ka shqiptarë të shenjtë, autorë librash e doktorë shkencash, që jo postin e një diplomati të thjeshtë e meritojnë, siç është rasti i dr. Luan Topçiut, por atë të ambasadorit. Kështu patën vepruar edhe me Lazim Rexhepin dikurë, në kohën e komunizmit. Mënjanë ia mbushnin krahët me  vepra, broshura e fotografi diktatorësh, ndërsa në anën tjetër, kur Lazimi e ndjente veten të rrezikuar e të ndjekur, ik nga Moldova e vjen në mesnatë të strehohet në ambasadë, kurse frikacakët e ambasadës, nuk ia hapin derën.Thuajse u mungon shpirti shqiptar.

                Princesha rumune në shtëpinë shqiptare

Në vitet ‘70-të, jo vetëm këtë, por edhe familje të tjera shqiptare, rregullisht i vizitonte Nikolla Profi, Koço Kallço, Idrizi e do diplomatë të tjerë shqiptarë, që ishin më të mirë se heshtakët e tanishëm. Shkonin edhe në provincë. I pyesnin për hallet, të pamundurve u dërgonin edhe ushqim, të tjerëve, revista, gazeta e pllaka shqipe me këngë popullore. Edhe Alban Vokën e  furnizonin me literaturë të këtillë, për të cilën abonohej edhe përmes Drejtorisë qëndrore për përhapjen e.librit në Tiranë. Këtë e dinë më së miri Iljazi e Alivebiu, Tasini e Demiri, Ademi e Ibrahimi, ky i fundit duke bërë shaka: “Më mirë më thoni Alban apo Albin se sa Ramadan apo Ibrahim, ngase rrënjët e mia nuk janë as nga Amani e as nga Teherani, por nga Shën Gjini e Shën Gjura!”. Ibrahimi sëbashku me Albanin e kishin qëndisur flamurin kombëtar, pa yllin e Kremlinit, qysh në vitin 1968, disa muaj para shpërthimit të demonstratave antikomuniste në Tetovë. Dhe e kishin ngritur këtë flamur, së pari mbi pullazin e shtëpisë së Fran Kolës, pastaj në qendër të fshatit, në majë të turnit të faltores, derisa kishin ardhur udbashët e koalicionit të përzjerë, duke e urdhëruar xhaxhin Elmaz, të ngjitet lart e ta zbresë poshtë simbolin e bashkimit kombëtar, flamurin e shenjtë të Gjergj Kastriotit. Dhe e kishin futur në fletoren e zezë Alban Vokën, qysh në atë kohë (dhjetor 1968), duke pregaditur gjithfarë planesh për kompromitimin, ndjekjen, arrestimin, dënimin, persekutimin dhe depersonalizimin e tij.

Princesha rumune në shtëpinë shqiptare

Kështu e ka gazetaria. Për të shprehur të vërtetën, dhe për të mbojtur interesin kombëtar, nganjëherë fusim edhe fragmente nga jeta jonë e grisur, herë me emër të imponuar nga pushtuesit e herë me emrin e të parëve tanë katolikë, por pa ikur nga tema e parashtruar: Pallati ku pat vepruar një jetë të tërë si rojtar, axha Refet, mban emrin “Kompleksi Kulturor Kombëtar Mogoshoaja. Pallati Brënkovenesk i shek.XVII-të”. Kush ishte në të vërtetë ky farë Brënkoveanu? 15 gusht 1714. Likuidohet në Konstantinopojë, heroi kombëtar rumun, Konstantin Brënkoveanu, së bashku me katër djemtë e tij, vetëm e vetëm pse nuk u pajtuan të nënshkruajnë kapitullimin, përmes braktisjes së krishtërimit dhe përqafimit të islamizmit. Sëbashku me Shtefanin e Madh të Moldovës, që pat bashkëveprruar me Skënderbeun, Konstantin Brënkoveanu konsiderohet sot si “Njeri i Shenjtë”. Këtë e dinë edhe Asllani dhe e ëma e tij, Maria. Ata na rrëfejnë se në këtë shtëpi shqiptarësh, ka qenë edhe princesha rumune Marta Bibesku. “Kur krisi Lufta e dytë botërore, ajo i pat thënë këtij tetovari sypatrembur: “Mëj viteazule, albanezule, nu pleka la orash kë e perikol!” (Mor shqiptar i patrembur, mos shko në qytet se është rrezik!). Pallatin në fjalë e kanë vizituar personalitete të shumta rumune, ndër të cilët edhe shkrimtarët si Mihail Sadoveanu, Viktor Eftimiu, Mirçea Dinesku, Fënush Neagu(…), të cilat i ka njohur, edhe axha Refet. Ky  fundit, Fënush Neagu, në njërin nga romanet e tij, e përmend edhe Asllanin, edhe Hatixhen. Për Marta Bibeskun dhe Refet Kadriun, ka shkruar edhe e përditshmja Cotidianul e Bukureshtit, në vitin 1998, me rastin e një interviste.

Fillimisht kur ka ardhur në Rumani, Refet Kadriu ka qenë ëmbëltor. Ka shitur sheqerka, limonadë, bozë, hallvë, llokum me ujë të ftohtë. Pastaj ka qenë edhe bukëpjekës. Kur u ndërruan paratë, pas mbarrimit të luftës, ka djegur denga parashë në oborr të shtëpisë. Këtë e konfirmon edhe zonja Marieta Vasilesku, e cila shton: “Hedhnin bukureshtarët asokohe, dengje e thasë parashë në Dumbovicë”, në lumin për të cilin këndonte edhe  Asdreni, në vitin 1904: “Dumbovicë, ujë mjaltë/ Zoti jetë mos më faltë,/ Se ujën tënde kush e pi/ Më s’sheh, as fëmij’ as shtëpi!”.