(tha Ismail Kadareja pėrgjatė qėndrimit tė tij, nė
brigjet e Detit tė Zi)
Evenimentul zilei (Ngjarja e ditės) ėshtė njė nga tė pėrditshmet
mė tė lexuara bukureshtare, qė del nė qindramijė ekzemplarė. Drejtor i
saj ėshtė gazetari i mirėnjohur, Kornel Nistoresku. Nė njėrin nga numrat
e vjeshtės sė parė tė kėsaj vjeshte, qė nė ballinė paralajmėrohen do
tituj qė joshin kuriozitetin e lexuesve tė panumėrt: Nepotizmi e
gulēon shtetin, Dorela ia ka tollovitur mėndjen italianit tė famshėm nga Lazio Roma, Haxhi rezikon tė humbė fuknsionin e
antrenorit. Pason me shkronja kurzive dhe fotografi, intervista ekskluzive
me Ismail Kadarenė: Ballkanasit u janė besnikė klaneve e
jo principeve (22 shtator 2003).
Njė
intervistė interesante ia botoi tė nesėrmen Kadaresė, edhe e pėrditshmja
E vėrteta letrare dhe artistike. Po japim me kėtė rast, disa fragmente qė zgjojnė
kuriozitet, edhe pėr lexuesit tanė:
Krejt bota protestonte kundėr
amerikanėve,
askush nuk fliste pėr
masakrat nė Kosovė.
Shkrimtarė
tė mėdhenj tė botės u prononcuan kundėr intervenimit ushtarak nė Irak.
Njė situatė e ngjashme ndodhi edhe nė Serbi para disa vitesh. Ēmendoni
ju pėr kėtė?
Ēėshtja e Kosovės ėshtė
shumė e thjeshtė. E di se kėtu nė Rumani kanė qenė zėra kundėr
bombardimeve. Kėtė mund ta kuptoj.Edhe unė jam kundėr bombardimeve. Krejt
bota protestonte kundėr amerikanėve, askush nuk fliste pėr masakrat nė
Kosovė. Isha i dėshpruar pa masė. Pėr mua njė masakėr ėshtė mė i
tmerrshėm se sa njė bombardim. Historia e botės na thot se kurrė nuk ka
ekzistuar ndonjė pėr masakra ndėrsa pėr bombardime ka ekzistuar nevoja,
shih luftėn kundėr hitlerizmit. Kėto dy gjėra nuk mund tė konsiderohen si
tė barabarta. Kur e shpėrthen njė fėmijė, kur e vret me gjakftohtėsi,
nuk ėshtė e njėjta gjė me vdekjen e njė fėmije nė bombardime. Kėshtu qė
isha i vendosur: nėqoftėse nuk ndėrpriten masakrat, Serbia duhet tė
bombardohet pa kurfarė mėshire. Ė njėjta gjė vlen edhe pėr terrorizmin.
Nuk ekziston kurrfarė justifikimi pėr terrorizėm. Romantizmi i kamikazeve
ėshtė krejtėsisht idiotik. Kam qenė pėr intervenim kur janė shkelur tė
drejtat e njeriut. Ėshtė konflikti i Antigonės: drejtėsi shtetėrore apo
drejtėsi hyjnore? Antigona ka bėrė diēka kundėr shtetit ngase ashtu ia
diktonte ndėrgjegja. Njė ligj superior e lejon intervenimin nė Afganistan
apo nė Irak.
Si e spjegoni megjithatė, antiamerikanizmin e disa
shkrimtarėve tė mėdhenj?
Ka
qenė njė fushatė e pėrhershme bolshevike kundėr amerikanėve. Kjo
propagandė ėshtė marrė prej islamistėve. Mund tė jesh kundėr rendit
shoqėror tė perėndimit, qė fsheh shumė drama, por kjo nuk shpjegon qėndrimin
e shkrimtarėve pėr tė cilėt flisni. Unė nuk e mund ta pranoj kėtė marrėzi
tė antiamerikanizmit. Shqiptarėt kanė ndaj amerikanėve njė mirėnjohje
historike normale i kanė ndihmuar dy herė pėrgjatė shekullit tė
shkuar. Ashtu siē e kanė pėrkrahur krejt zonėn e Ballkanit. Pėr atė nuk
mund ta kuptoj antiamerikanizmin e grekėve, pėr shembull, tė cilėt kanė
qenė tė ndihmuar shumė nga amerikanėt. Antiamerikanizmi pėrzjehet nganjėherė
me antisemizizmin njė gjė e kėtillė nuk i bėn kurrfarė nderi Evropės.
Ėshtė njė lajthitje historike
Si
shkrimtar qė pėrmes lindjes i pėrkisni edhe kulturės islamike, si reagoni
kur bėhet fjalė me tė madhe pas 11 shtatorit lidhur me luftėn e
civilizimeve? A ballafaqohet vallė
bota, me njė vėshtirėsi komunikimi?
Po, njerėzimi gjendet pėr fat tė keq, nė njė
situatė tė vėshtirė. Forma tė shumta tė terrorizmit qė
manifestohen sot nė botė, janė mė tė rrezikshme, mė tė pėrgjakshme, mė
cinike, mė johumane, dhe mė intolerante se sa mund ti imagjinonte dikush.
Ėshtė, faktikisht, njė luftė e tmerrshme kundėr jetės. Me fanatizmin nuk
mund tė bėsh negociata. Eskaladimi i dhunės, kudoqoftė dhe kurėdoqoftė,
ėshtė njė problem tragjik i njė fakture tė veēantė. Njė tragjedi
dimensionesh kolosale. Shqetson fakti se mjetet pėr shpartallimin e
terrorizmit, nuk janė as pėr sė largu tejet efikase. Dhe, mu kjo e obligon
botėn e civilizuar, ta pėrdorė forcėn.
|